Στην προηγούμενη ανάρτηση μου αναφέρθηκα κάπως φευγαλέα στον όρο “doubletalk” (“διπλή γλώσσα”), ο οποίος αποτελεί έναν αυθαίρετο συγκερασμό των όρων “newspeak” και “doublethink”. Οι τελευταίοι χρησιμοποιήθηκαν από τον George Orwell στην πασίγνωστη νουβέλλα του “1984”. Το μεν “doublethink” περιγράφει την κατάσταση κατά την οποία ένα άτομο πιστεύει ταυτόχρονα δύο αντίθετες ιδέες, το δε “newspeak” είναι η επίσημη γλώσσα , η οποία εκφράζει τις ιδέες του “doublethink”. Οι σύγχρονοι αναλυτές προτιμούν τον όρο “doublespeak” για να περιγράψουν εκείνο το είδος διφορούμενης, ασαφούς και σπουδαιοφανούς γλώσσας, η οποία αποσκοπεί στην εξαπάτηση ή την δημιουργία σύγχυσης στους ακροατές της. Ο καθηγητής γλωσσολογίας William Lutz στο best seller του “Doublespeak: Why No One Knows What Anyone's Saying Anymore” προειδοποιεί πως σπάνια πρόκειται για τυχαίο λάθος αλλά μάλλον για εσκεμμένη, προμελετημένη πράξη, και ως τέτοια ενδιαφέρει ιδιαίτερα. Θέλετε μερικά παραδείγματα?
Κατά την προσφιλή μου συνήθεια ξεκινώ με τον ορισμό του doublespeak κατά Lutz. Είναι παραπλανητική, διαστρεβλώνει την πραγματικότητα, υποτίθεται πως επικοινωνεί κάποιο νόημα, παρουσιάζει συνήθως το αρνητικό και το απαράδεκτο ως θετικό και υποφερτό, δημιουργεί μία ξεχωριστή γεωγραφία στον γλωσσολογικό χάρτη και επιπλέον μία δυσαρμονία μεταξύ του αληθινού και αυτού που ειπώθηκε από “επίσημα χείλη” ή όχι. Το doublespeak ακολούθως μπορεί να πάρει την μορφή του ευφημισμού, της εξειδικευμένης ορολογίας με την βοήθεια πομπωδών, ημι-ακαταλαβίστικων λέξεων. Παρόλο που το αναμενόμενο όργιο doublespeak εν όψει εκλογών θα μας βομβαρδίζει καθημερινά, επιτρέψτε μου να ξεκινήσω από τις νέα, παγκόσμια γλώσσα, η οποία μιλιέται με εξαιρετική ευφράδεια μετά την 9/11 (πάλι αυτή???). Η διάθεση μου δεν είναι επικριτική, αλλά αντίθετα αποσκοπεί στην περαιτέρω εμβάθυνση της κατανόησης του φαινομένου του doublespeak. ¨Οπως είχε πει κι ένας οικονομολόγος (!) “ ΄Ο,τι και να πεις ισχύει αν έχεις την ελευθερία να καθορίσεις τι σημαίνει η κάθε λέξη”.
H λέξη security (ασφάλεια) homeland (εσωτερική) αποτελεί μέρος του λεξιλογίου μας είτε πρόκειται για ποσά, τα οποία ξοδεύονται ανεξαρτήτως του χρώματος κινδύνου (κόκκινο, πορτοκαλί, κίτρινο) είτε για να περιγράψει την ακόρεστη ζήτηση για σεκιουριτάδες στην Χρυσή Ευκαιρία της Τετάρτης. Ο Πρόεδρος Μπους είχε επιμείνει πως η στρατιωτική θητεία θα παραμείνει εθελοντική. Λίγο αργότερα, υπό το καθεστώς της “έκτακτης ανάγκης” εξέδωσε μία λεγόμενη διαταγή “stop-loss”, η οποία απέτρεπε αυτούς που είχαν καταταγεί και εκπληρώσει την θητεία τους να αποχωρήσουν από το στράτευμα. ¨Οχι και πολύ εθελοντικό. Η 4η προσθήκη άρθρου στο Σύνταγμα των ΗΠΑ μέσω της έκδοσης ενταλμάτων θέτει όρια στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση σχετικά με το δικαίωμα έρευνας και κατάσχεσης ατομικής παρουσίας. Η κυβέρνηση κατάφερε να παρακάμψει αυτήν την τροποποίηση εκδίδοντας περίπου 30.000 “National Security letters” (επιστολές εθνικής ασφάλειας) τον χρόνο, οι παραλήπτες των οποίων ήταν υποχρεωμένοι να παραδώσουν στο FBI οποιαδήποτε πληροφορία τους ζητιόταν. Αφότου το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ αποφάσισε πως η πολιτική Μπους έναντι στους “εχθρικούς μαχητές” (energy combatants) είναι αντισυνταγματική, με αφορμή την σύλληψη του Ιρανο-Αμερικανού πρώην πεζοναύτη Cyrus Kar, o εκπρόσωπος Τύπου εισήγαγε ένα νέο είδος κρατούμενου με διαφορετικά δικαιώματα από τον “εχθρικό μαχητή” και τον ονόμασε απλά “εγκάθρεικτο επιτακτικής ασφάλειας” (imperative security internee). Επίσης συχνά σε συλλήψεις διαδηλωτών, οι αστυνομικοί δεν περιορίστηκαν σε ανάκριση (interrogation) σχετικά με την ποινικά κολάσιμη πράξη. Επειδή αποτελεί και μία πρώτης τάξεως ευκαιρία για ερωτήσεις, οι οποίες άπτονται κι άλλων πτυχών της ζωής του κρατούμενου, ο ευφημισμός εδώ χρησιμοποιείται προκειμένου να καλύψει τον όρο ανάκριση με την περιγραφή της διαδικασίας ως “λήψη αναφοράς” (debriefing). Για τους όρους “τρομοκρατία”. “ελευθερία” και “δημοκρατία” θα αρκεστώ να τις προσθέσω στην μακριά λίστα των εννοιών, οι οποίες μένουν συνήθως επιτηδευμένα κάπως απροσδιόριστες και ασαφείς αλλά πάντοτε φορτισμένες με έντονο συναισθηματισμό έτσι ώστε ο καθείς να προβάλλει σε αυτές ό,τι θεωρεί εκείνος ως επιθυμητό.
Αποτελεί γρίφο το σκεπτικό της αλλαγής της περιγραφής των κομμουνιστικών χωρών σε χώρες του υπαρκτού σοσιαλισμού, όπου ως γνωστόν δεν υπήρχε πρωθυπουργός αλλά γενικός γραμματέας, δεν υπήρχε υπουργός αλλά κομισσάριος, όπως και νομενκλατούρα αντί ελίτ και σύντροφος αντί συνάδελφος. Το οικονομικό σύστημα που επικράτησε προτιμά να αποκαλείται ελεύθερη αγορά και λιγότερο συχνά καπιταλισμός. Σε αυτό το σύστημα οι απολύσεις μετονομάζονται σε περικοπες προσωπικού στα πλαίσια αναδιάρθρωσης της εκάστοτε επιχείρησης, η οποία προκειμένου να επιβιώσει καταφεύγει σε δαπάνες για δοκιμή προιόντων καθώς το λογιστικό σχέδιο δεν περιέχει ακόμα ειδικό λογαριασμό για την δωροδοκία. Με παρόμοιο σκεπτικό ακόμα και η ληστεία θα μπορούσε να περιγραφεί ως μη εξουσιοδοτημένη ανάληψη. Επιστρέφοντας στον κόσμο των επιχειρήσεων, παρατηρούμε πως όσες επιχειρήσεις παρουσιάζουν ζημιές ή μείωση κερδών (ή το πολύ-πολύ αρνητικό cash flow) συχνά συρρίκνωνονται ή προβαίνουν σε εξωτερικές αναθέσεις, οι οποίες ηχούν πολύ καλλίτερα ως downsizing ή outsourcing αντιστοίχως. Για τους εναπομείναντες υπαλλήλους, οι οποίοι περιμένουν να ανελιχθούν εντός της επιχείρησης ανακαλύπτονται ενδιάμεσοι τίτλοι οιονεί προαγωγής, οι οποίοι συνοδεύονται συνήθως από τους επιθετικούς προσδιορισμούς όπως αρχι- (“chief”)- π.χ. αρχιλογιστής-, σύμβουλος (“consultant”, “counselor”)- π.χ. σύμβουλος διακοπών- ειδικός (“specialist”) - π.χ. ειδικός κρατήσεων ή απλά manager. Aν όμως κάποιος δεν αποτελεί σημαντικό πάγιο (“asset”) αλλά η αποζημίωση για την απόλυση του παραμένει υψηλή για την επιχείρηση, η τελευταία σχεδιάζει πρακτικές επανατοποθέτησης (“outplacement”) σε άλλο κομμάτι της αγοράς εργασίας. Σε περίπτωση κατά την οποία η απόλυση συνοδεύεται και από άλλους λόγους, οι τελευταίοι είναι αυστηρά είτε προσωπικοί είτε οικογενειακοί.Σε καιρούς κρίσης όταν δεν υπάρχει ρευσότητα, οι τράπεζες κατακλύνονται από μη εξυπηρετούμενα κι όχι κακά δάνεια (“nonperforming” vs “bad loans”). Σε παρόμοιους καιρούς το κλείσιμο εργοστασίων ανακοινώνεται από τον σύμβουλο δημοσιότητας της επιχείρησης ως λήξη εργασιών ή αδράνεια επί αορίστου χρόνου.
Στην Ελλάδα η λέξη ανικανότητα αντικαθίσταται σταδιακά από την ολιγωρία. Οι διαδηλώσεις με δυναμικό βίας παρακολουθούνται από άνδρες με πολιτικά κι όχι πια από άνδρες της ασφάλειας. Το αρχαίο νόμισμα της δραχμής δεν υπέστη υποτίμηση αλλά διολίσθηση. Λίγο μετά την εισαγωγή του ευρώ, τα επιχειρησιακά κέρδη δεν ελέγχονται από το ΣΔΟΕ αλλά από την Υπηρεσία Ειδικών Ελέγχων. Οργανώσεις , οι οποίες παρουσιάζουν έντονες εσωτερικές αντιθέσεις (κοινώς φαγωμάρα), χαρακτηρίζονται πλέον ως εσωστερεφείς. Για να μην ξεχάσω και τις σπουδές μου, για τους G8 η ασφάλεια των τροφίμων αποτελεί σημαντική ασύμμετρη απειλή ενώ κυβερνητικοί αξιωματούχοι δήλωναν ευθαρσώς πως οι πυρκαγιές αποτελούν επίσης ασύμμετρη απειλή για την Ελλάδα. Συνεπεία τούτου, ελπίζουμε τελικά η αειόφορος ανάπτυξη να μας οδηγήσει σε πιο οκολογικούς ατραπούς, καθώς το χαοτικό, ακατάληπτο σχέδιο Ξενοκράτης λίγη σχέση έχει με τον ομώνυμο, συστηματικό Χαλκηδόνιο φιλόσοφο, ο οποίος πρώτος διαίρεσε τη φιλοσοφία σε διαλεκτική, φυσική και ηθική. Αλλά ας σταματήσω καλλίτερα εδώ, καθώς το θέμα με καίει...
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου