Aμφιβάλλω αν έχει υπάρξει πιο ταλαιπωρημένη έννοια στον πολιτικό λόγο από αυτήν της δημοκρατίας. Οι πιο πολλοί αναλώνονται στην ετυμολογική ανάλυση, σύνφωνα με την οποία οι πολίτες (“δήμος”) ασκούν την πολιτική εξουσία (“κράτος”) στην πόλη. Κι ενώ λίγοι θα διαφωνήσουν με το ήθος της δημοκρατίας κατά Δημοσθένη (συμπόνοια για τον αδύναμο, απαγόρευση άσκησης βίας, απόρριψη κατάχρησης εξουσίας και υποτέλειας των μαζών στους ισχυρούς), οι πιο πολλοί θα απορήσουν για την σχέση όλων αυτών με το διασκεδαστικό πανηγύρι, το οποίο ονομάζεται εκλογές της ____________ (βάλτε εδώ την κατάλληλη ημερομηνία). Με δεδομένη την απογοήτευση του σημερινού πολίτη προς την σύγχρονη δημοκρατία, ο πολιτικός λόγος αναβαπτίζει την δημοκρατία με συμπαθείς όρους προκειμένου να ξαναδελεαστούν οι μάζες μεν με κάτι γνώριμο (την δημοκρατία) εμπλουτισμένη όμως με κάτι “καινούργιο”, δηλαδή με περίπου 40 κοσμητικά επίθετα (π.χ. Κλασσική, κοινοβουλευτική, βασιλευόμενη, ισλαμική, συμμετοχική, e-δημοκρατία κ.λ.π.). Αφού λοιπόν η δημοκρατία πέρασε από 40 κύματα, μήπως πρέπει να ξαναγίνει απλή και άμεση?
Δεν είναι σκοπός μου να επιδοθώ σε στείρα αρχαιολατρία, όμως στο σύνολο της ανθρώπινης ιστορίας, η αποκαλούμενη εκ των υστέρων κλασσική δημoκρατία ήταν μία φωτεινή λυχνία, την οποία κατασκεύασε ο Σόλων κι άναψε ο Κλεισθένης ως “προστάτης του Δήμου” το 507 π.Χ. Με βάση τις θεμελιώδεις αρχές της ισηγορίας (ισότητα δικαιωμάτων λόγου) και της ισονομίας (όλοι οι πολίτες είναι ίσοι ενώπιον του νόμου , κριτήριο για την υπηκόοτητα του πολίτη δεν ήταν πλεόν η φυλή και το γένος αλλή η εντοπιότητα. Οι 10 τεχνητές φυλές κατήργησαν τις 4 παραδοσιακές και χωρίστηκαν σε 3 μέρη, τις «τριττύες», οι οποίες χωρίστηκαν ανά 10 σε 3 τομείς : δέκα «περί το άστυ», δέκα «παράλιες» και δέκα «μεσόγειες». Κάθε φυλή είχε 3 τριττύες, 1 από κάθε τομέα. Με μειωμένη την επίδραση των παλιών φυλών, δημιουργήθηκαν 140 δήμοι, από τους οποίους οι κάτοικοι έπαιρναν το όνομα τους. Η Εκκλησία του Δήμου έστελνε από 50 βουλευτές στην βουλή των 500 με κλήρο, στην οποία προέδρευε εναλλάξ κάθε μία από τις 10 φυλές για 35 μέρες. Προκειμένου να μην υπάρξει ενδεχόμενο τυρρανίας, ο άρχων του Συμβουλίου αναδεικνυόταν από την βουλή των 500 με κλήρο και άλλαζε κάθε ημέρα και προφανώς αποτελεί την έμπνευση των σημερινών δημοσκοπήσεων, οι οποίες ρωτούν στην οδό Ερμού “Τι θα κάνατε αν ήσασταν πρωθυπουργός για 1 μέρα”?. Μέτοικοι και απελεύθεροι (πρώην δούλοι που απελευθερώθηκαν από τον κύριό τους) αποκτήσαν δικαιώματα αθηναίου πολίτη και 3 από τις 4 τάξεις είχαν το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι. Για την πιο φτωχή τάξη των Θητών (ημερομίσθιοι εργάτες) ίσχυε το όπου φτωχός κι η μοίρα του. Μετά την εφαρμογή αυτών των μέτρων, χάθηκε ο Κλεισθένης από την πολιτική ζωή και μαζί του η “κλασσική” δημoκρατία.
Καθώς οι δημοκρατίες λειτουργούν πολύ καλλίτερα παρουσία κάποιου εξωτερικού εχθρού (κρατήστε το αυτό-όπως μας είχε πει σοφά λαικός αοιδός σε σκυλάδικο του Λουτρακίου), ο περσικός επεκτατισμός του Ξέρξη συσπείρωσε τους ¨Ελληνες γύρω από την Συμμαχία της Δήλου, της οποίας ηγείτο η Αθήνα, δηλαδή ο Αθηναίος στρατηγός Περικλής. Αυτός ο Χρυσός Αιώνας, ο οποίος κράτησε μόλις 31 χρόνια αποτελεί και τον αυτόματο πιλότο, ο οποίος και έχει αναλάβει το πηδάλιο αυτής της χώρας έκτοτε. Οι τέχνες, οι επιστήμες, η λογοτεχνία σε συνδυασμό με μεγαλειώδη μνημεία και την συνέχιση της δημοκρατίας του Κλεισθένη έθεσαν τις βάσεις του Δυτικού πολιτισμού και τον λόγο για τον οποίο συνεχίζουμε να υφιστάμεθα στον παγκόσμιο χάρτη όχι ως πόλη-κράτος πια αλλά ως κράτος-ανάμηση. Βεβαίως, αν ισχύουν οι μελέτες των Andrewes (1967) & P.Anderson (1974), η αναλογία 3:2 μεταξύ σκλάβων και πολιτών την εποχή του Περικλη (ισοδυναμεί με περίπου 80-100.000 σκλάβους), η φορολογία, την οποία υπέστησαν τα υπόλοιπα μέλη της Δήλειας Συμμαχίας και ο περιορισμός των γυναικών στον ευρύχωρο γυναικωνίτη ίσως να μην ήταν καταστάσεις γνωστές διεθνώς σε πολιτικούς ηγέτες, οι οποίοι μιλάνε συνεχώς για δημοκρατία ή στην χειρότερη περίπτωση για ανάγκη εκδημοκρατισμού.
Την σημερινή εποχή έχουμε το Διαδίκτυο και την επίπνευση ενός είδους Δημοκρατίας, το οποίο είναι σε θέση να εμπνεύσει αλλά κι ίσως να γίνει μέσο εξαπάτησης για κόσμο, ο οποίος δεν ξέρει που είναι στον χάρτη η Ελλάδα (και ίσως ήθελε να μάθει). Η άμεση δημοκρατία χρειάζεται πολίτες , οι οποίοι όχι μόνο θα εκλέγουν αλλά και θα ανακαλούν όποτε πρέπει τους αντιπροσώπους τους αντί να γκρινιάζουν και να τους γλωσσοκοπανούν τρώγοντας μεζέδες σε Κυριακάτικες συναντήσεις με “φιλικά” ζευγάρια. Πάνω από τις ήδη υπάρχουσες πυραμιδοειδείς μορφές του Δημοτικού, Νομαρχιακού Συμβουλίου και της Βουλής των 300 θα ήταν πιο παραγωγικό να μην κρέμεται η δαμόκλειος σπάθη της προελογικής εκστρατείας αλλά ούτε και της ανάγκης βολέματος των ψηφοφόρων σε βάρος των συμπολιτών τους, οι οποίο διέθεταν μικρότερο βύσμα.¨Οσοι πολίτες έχουν διάθεση να προσφέρουν σε οποιαδήποτε κρατική εξουσία, λογικά θα το έπρατταν χωρίς την ανάγκη ειδικών προνομίων. Η εικόνα πολιτευτών, οι οποίοι τάζουν ενώ ταυτόχρονα συνομιλούν σε 3 κινητά δεν είναι κολακευτική για κανέναν και θέτει σε αμφισβήτηση την δυνατότητα παραγωγής οποιουδήποτε έργου. Για τους υπόλοιπους, οι οποίοι δεν θέλουν να έχουν ανάμιξη με τα κοινά παρόλο που ζουν εντός κοινωνίας, θα αποτελούσε μεγάλο κίνητρο το δικαίωμα ψήφου (ηλεκτρονικής?) για κάθε ζήτημα το οποίο συνδέεται αντιστοίχως με φόρο που υποχρεώνεται να πληρώσει. Εφόσον το κύριο πρίσμα θέασης της ζωής μας είναι το οικονομικό θα έπρεπε να έχουμε τουλάχιστον την θέληση να συμμετέχουμε στην διαμόρφωση οποιασδήποτε εξουσίας συγκεντρώνει ένα χρηματικό αντίτιμο υπό την μορφή της φορολογίας. Σταματάω πριν κατηγορηθώ για χαζοβιόλικο ουτοπισμό, πριν αναγκαστώ να σας απαντήσω πως πάσχουμε από το σύνδρομο της «μαθημένης ανικανότητας» (learned-helplessness syndrome) και τελικά καταλήξουμε παρέα να διαβάζουμε βιβλία αυτοβοήθειας αμερικανών συγγραφέων με τέλεια οδοντοστοιχία.
Αν κάποτε υπήρξε τέλειο πολίτευμα, ίσως η δημοκρατία επί Κλεισθένη να πληρούσε τις προυποθέσεις. Ταυτόχρονα θα έπρεπε όμως να μας βάζει σε σκέψεις ο βαθμός και ο λόγος για τον οποίο έχει αποκλίνει τόσο πολύ η έννοια της δημοκρατίας, έτσι ώστε μετά από 40 προσδιορισμούς και 2.500 χρόνια εξέλιξης ακόμα παιδευόμαστε να την κατανοήσουμε και να την εφαρμόσουμε. 'Ισως είναι πολύ επίπονη η παραδοχή πως δεν υπάρχει τέλειο πολίτευμα και γι αυτό είναι και πιο γλυκιά η καραμέλλα (του κλαμπ επί της Συγγρού συμπεριλαμβανομένου) που μας προσφέρουν όσοι μιλούν συνεχώς και αορίστως για δημοκρατικές διαδικασίες. Αυτοί γλύφουν εμάς κι εμείς την καραμέλλα τους. Δυστυχώς μία τέτοια παραδοχή θα σήμαινε πως δεν είμαστε και τόσο σωστοί πολίτες τελικά. Προσοχή λοιπόν γιατί μετά τον Περικλή παραμονεύει ο Κλέων.
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου